هیرسوتیسم یا پر موئی یا موهای زائد بدن در زنان اختلالی است که با رویش بیش از اندازه موها در صورت یا بدن زنان چانه، پشت لب، روی سینه و شکم به علت افزایش ترشح و یا حساسیت به هورمون های آندروژنیک مترشحه از تخمدان ها یا غدد فوق کلیوی ایجاد میشود.
به بیان دیگر هیرسوتیسم و رفع موهای زائد بدن بیماری شایعی است که در دختران و زنان درسنین باروری مشکلات عدیده تشخیصی و درمانی را ایجاد می کند. عدم تشخیص و درمان صحیح این تظاهر بالینی ممکن است عوارضی را برای بیمار به دنبال داشته و از طرف دیگر سبب تالمات روحی و مشکلات روابط اجتماعی شود
علل هیرسوتیسم ( موهای زائد بدن ) چیست؟
شایعترین علت موهای زائد بدن در زنان، هیپرآندروژنیسم یا ترشح بیش از حد هورمون های مردانه است، شایعترین علت هیپرآندروژنیسم نیز سندرم تخمدانهای پلی کیستیک PCOS میباشد. معمولاً در حضور هایپرآندروژنیسم، کاهش یا عدم تخمکگذاری به صورت مزمن و عدم یافت شدن علت دیگری این تشخیص داده میشود. بعضی از مشخصات PCOS نظیر نامنظمی دورههای قاعدگی، تخمدانهای پلیکیستیک، ویا چاقی مرکزی ممکن است وجود نداشته باشند.
تنها در معدوی از بیماران PCOS، هیپرآندروژنمی دیده میشود که دراکثر موارد به دلیل اختلال عملکردی تخمدان یا آدرنال وابسته به گنادوتروپین یا ACTH میباشد.
به همین دلیل، فقدان چنین علایم و نشانه هایی در بیمار مبتلا به موهای زائد و هیرسوتیسم رد کننده ی تشخیص PCOS نمی تواند باشد.
در اکثر بیماران مبتلا به PCOS افزایش تولید آندروژن ها وابسته به گنادوتروپین به صورت عملکردی از تخمدان علت هایپرآندروژنمی مشاهده شده است
افزایش تولید آندروژنها وابسته به ACTH به صورت عملکردی از آدرنال می تواند در همراهی با آن مشاهده شود و تنها در معدودی از بیماران علت اصلی هایپرآندروژنمی مشاهده شده است. مقاومت به انسولین در PCOS شایع بوده و منجر به بروز مسائلی همچون هایپرگلیسمی و دیس لیپیدمی میشود، که نیازمند تأملات جداگانه ای علاوه بر مسئله ی هیرسوتیسم و موهای زائد بیمار هستند .سایر علل افزایش تولید آندروژن نادر هستند
هایپرپلازی آدرنال مادرزادی غیرکلاسیک که از میان این علل شایع ترین است، تنها در ۵٪ از جمعیت عمومی زنان هایپرآندروژنیک دیده می شود. تومور های ترشح کننده ی آندروژن تنها در ۲٪ از این جمعیت دیده میشوند و بیش از نیمی از آنها بدخیم می باشند
هایپرپرولاکتینمی ،سندرم کوشینگ، آکرومگالی و اختلال عملکردی تیروئید می بایست بهعنوان علل بالقوه ی هایپرآندروژنیسم در نظر گرفته شود. لیکن چنین بیمارانی بیشتر با تظاهرات شایع تر این بیماری ها مراجعه می کنند. همچنین مصرف آندروژن ها و یا داروهای آندروژنی مانند استروئید های آنابولیک و دانازول، و یا والپروئیک اسید نیز می باید به عنوان علل بالقوه ی هایپرآندروژنیسم در نظر گرفته شود.
تشخیص هیرسوتیسم و موهای زائد بدن
در زنان مبتلا به موهای زائد بدن هیرسوتیسم خفیف ایزوله، بررسی افزایش سطح آندروژن توصیه نمیشود زیرا احتمال یافتن اختلالی که درمان یا رخداد نهایی درمان را تغییر دهد، پایین است
انجام آزمایش به منظور بررسی افزایش سطح آندروژن در زنان با شرایط زیر پیشنهاد می شود:
موهای زائد بدن و هیرسوتیسم متوسط یا شدید
موهای زائد بدن با هر درجه ای زمانی که شروع ناگهانی، سریع و پیشرونده داشته باشد
زمانی که موهای زائد بدن و هیرسوتیسم با یکی از شرایط زیر همراه باشد:
بی نظمی قاعدگی یا ناباروری
چاقی مرکزی
آکانتوزیس نیگریکانس
پیشرفت سریع
کلیتورمگالی
درمان هیرسوتیسم ( موهای زائد بدن ) در سنین پیش از یائسگی چیست؟
در زنان مبتلا به موهای زائد بدن و هیرسوتیسم که به رغم اقدامات آرایشی همچنان از پرمویی رنج میبرند، درمان دارویی و یا روشهای موضعی برداشت مو پیشنهاد میشود
انتخاب یکی از این دو روش به شرایط زیر بستگی دارد:
الف: ترجیحات بیمار
ب: اینکه تا چه حد منطقه درگیر بر زیبایی ظاهری فرد تاثیر می گذارد
ج: سطح دسترسی بیمار و هزینه درمان
درمان دارویی برای کنترل موهای زائد بدن در زنان
به اکثر زنان برای درمان و رفع موهای زائد بدن و هیرسوتیسم قرصهای ضد بارداری خوراکی پیشنهاد می شود با توجه به اثرات داروهای آنتی آندروژن، تک درمانی با این داروها توصیه نمیشود مگر این که روش جلوگیری از بارداری مطمئن به کار برده شود
در زنانی که نمی توانند یا نمیخواهند باردار شوند، استفاده از قرص های ضدبارداری یا آنتی آندروژن پیشنهاد می شود. انتخاب بین این دو گزینه بستگی به اولویت های بیمار در خصوص اثر بخشی، عوارض و هزینه های درمان دارد
درمان با فلوتامید پیشنهاد نمی شود و استفاده از آنتی آندروژن های موضعی برای درمان موهای زائد بدن پیشنهاد نمی شود
روشهای موضعی برداشت مو
برای زنانی که روش های موضعی برداشت مو را انتخاب می کنند، روش لیزر یا فتو اپیلاسیون پیشنهاد میشود
اصلاح سبک زندگی
بر اساس شواهد موجود، در زنان چاق مبتلا به PCOs، رعایت رژیم غذایی با کاهش ۵۰۰ کیلو کالری در روز و انجام فعالیت بدنی به صورت روزانه و به مدت ۳۰ دقیقه، سبب کاهش ۵۰ درصدی پروئین های باندینگ هورمونی میشود
رعایت رژیم غذایی و بهبود سبک زندگی قدم اول در پیشگیری از بروز دیابت و بهبود وضعیت باروری در زنان محسوب میشود. در این زمینه از متفورمین نیز در بیماران مبتلا به دیابت و اختلال تحمل گلوکز استفاده می شود
دکتر عباس انتظاری